ГЭР БҮЛИЙН ХАРИЛЦАА БА ХҮҮХДИЙН ХҮМҮҮЖИЛ, ТӨЛӨВШЛИЙН АСУУДАЛД Хүүхдийг бурхны элч, тэнгэрийн зардас, манай ертөнцийн хүндэт зочин хэмээдэг.
Тиймийн учир хүн төрөлхтөн хүүхдийг “бурхны садан”, гэгээн сэтгэлтэн, ариун явдалтан гэж хүндэлсээр иржээ. Үүний нэг баталгаа гэвэл хоёр мянганы зааг дээр Хүүхдийн Эрхийн тухай НҮБ-ын конвенцид үндсэндээ дэлхийн бүх орон нэгдэж, хүний эрх, эрх чөлөөг бүрэн хангахын эх үүсвэр нь хүүхэд нас гэж нэгэн дуугаар хүлээн зөвшөөрсөн явдал юм. Хүн төрөлхтөн шинэ “зочин”-оо “Түшээд авна уу, түлхээд хаяна уу, өөрөө мэдээрэй” гэдэг шиг ямар хүн болгохын ёс журам, ёр цондонгийн тосгуур нь гэр бүл бөлгөө. Үүнээс үзвэл нэг гэр бүл гэхэд улс орныхоо эрх ашгийн төлөө төдийгүй хүн төрөлхтөний өмнө хариуцлага хүлээдэг ажээ. Шинэ хүний насан туршийн амьдралын эхний таван жилд Монгол хэл, монголчуудын соёл, ёс заншилд сургаж мэдрүүлэх, монголын цаг уур, хоол хүнсэнд дасган хэвшүүлэх тэр боломж нөхцөл, үүрэг хариуцлага, үлгэр нөлөөлөл нь гагцхүү гэр бүлд хамаатай. Эндээс л “Гэр бүлийн харилцаа хүүхдийн хөгжил хүмүүжил”-ийн асуудал эхэлнэ. Хүнийг хүн болгох эрдэм ухааны эхний ацаг шүд нь ийнхүү “Гэр бүлийн харилцаа” бөгөөд түүний онолын үндэслэл нь сэтгэл зүйн шинжлэх ухаан байдаг ажээ. Мэдлэг мэдээлэл, оюун ухааны шинэ зуунд хүний аливаа үйлийг эрдэмлэгээр шийдэх шаардлага тулгарч, тэр нь гэр бүлийн амьдралд ч хамаарах болов. Өөрөөр хэлбэл хүүхэдтэй ойр байдаг эцэг эх, гэр бүлийн бүх гишүүн нь сургуулийн өмнөх боловсрол болон харилцааны сэтгэл зүйгээр хамгийн их мэргэшсэн багшийн зиндаанд өөрийгөө тавьж ажиллах ёстой гэсэн үг юм. Харилцааны сэтгэл зүй нь үндэсний соёл, сэтгэлгээ, нийгэм орчны амьдрал ахуй, хүмүүсийн хэрэгцээ, хэрэглээ, нас биеийн онцлог тэргүүнтэй холбогдсон өргөн агуулгатай. Үүнийг өгүүлэгч миний бие 1960-аад оны эхээр Багшийн сургуульд, 1970-аад оны эхээр Багшийн дээд сургуульд, 1970-аад оны эцсээр Германы залуучуудын дээд сургуульд сэтгэл зүйн хичээлийг чамлалтгүй судлахдаа голдуу ерөнхий сэтгэл судлалын онолын ойлголттой болж, харин хүмүүсийн хоорондын амьдралд давын зуур хэрэглэгдэх харилцааны сэтгэл зүйд суралцаагүй нь их гачигдал болон мэдрэгдсээр байна. Энэ гашуун сургамжаас санаа авч сүүлийн үед харилцааны сэтгэл зүйг сонирхож үзэхүйд уг асуудал хүний нялх бага наснаас гэр бүлийн ахуй (амин чанар суулгах), амьдрал (нийгэм дотор оршихуй)-д холбогддог ажээ. Хүний цогц хөгжлийн бүрэлдэхүүнд сэтгэлийн төлөвшил, хүмүүжил онцгой байр эзэлдэг учир түүнийг хүүхдийн амьдралын төв цэг болгон харилцаан дээр зангидаж, зарим санааг хөндөхийг хичээлээ. Гэр бүлийн харилцааны үй түмэн асуудлаас хүүхдийн хөгжилд нэн хамаатай цөөн зүйлийг энд хөндье!Та хүүхдээ хэр ойлгодог вэ? Японы эрдэмтэн Морияма Мисаогийн судалгаагаар эцэг эхчүүдийн 80 хувь нь хүүхдээ сайн ойлгодог гэж боддог атал хүүхдүүдийн 80 хувь нь биднийг, эцэг эхчүүд ойлгодоггүй, ойшоодоггүй гэж хариулжээ. Нэгэн цаг хугацааны дотор зэрэгцэн амьдарч буй хоёр үеийн ойлголт ийнхүү дэндүү их зөрүүтэй байгаа нь тэдний хоорондын харилцаанд холбогдох ажээ. Харилцааны ойлголцол хамаарал нь ойртох тусам итгэлцлийг бий болгож, гэр бүлийн сэтгэл зүйд эерэг өөрчлөлт гардаг байна. Ахмад үеийнхэн бага ба залуу насаа мартаж “одоогийн хүүхэд санасанд хүрсэнгүй” гэж гомдоллох ба дүгнэх нь харилцааны зөрчлийг илэрхийлдэг. Хүүхэд насаа мартахгүйгээр санан дурсаж, түүгээр баримжаа хийж, хүүхэдтэйгээ харилцвал амархан ойлголцож гэр бүлийн харилцаанд бэрхшээл гарахгүй байх болно.
Өдөр тутмын харилцаандаа эерэг зөөлөн үг хэрэглэж заншаарай
Хүмүүсийн хоорондын харилцааны нэг хүчирхэг хэрэгсэл нь үг хэллэг гэдгийг эцэг эх эрдэмтэн мэргэд сайн мэддэг, үр хүүхдэдээ ч зааж сургадаг. Монгол Улсын шинжлэх ухааны гавьяат зүтгэлтэн, доктор профессор Б.Пүрэв-Очир “Үг бүхэн амьтай, тэр амь нь үндэсний сэтгэлгээг үүсгэж, соёлыг бүтээдэг” тухай бүхэл бүтэн ном бичжээ. Хүмүүн гэгч сэтгэлийн амьтан үг хэллэгээр, ялангуяа амар мэндээ мэдэлцэхээс эхлэн нийгэмшихүйн эрдэмд суралцдаг гэнэм. Утга төгөлдөр, бүрэн бүтэн мэндчилгээ нь харилцааны амин чанарыг үүсгэж, тэр нь батжин бэхжсэнээр уримтлагдсаар “Нийгмийн харилцааны баялаг” хэмээх үнэт эрдэнийг бүтээдэг байна. Монголчууд нийтийн соёл, харилцааны жишгээр өдөр тутмын амьдралдаа. “Уучлаарай!, Баярлалаа!, Миний буруу болчихлоо” гэсэн хэдхэн үгийг хэрэглээд хэвшчихвэл, хүүхэд залуучуудын амнаас автоматаар гардаг болчихвол хэрэлдэх, хялалзахын зовлонгүй аж төрдөг болчихно доо. Хоёр зууны зааг дээр ЮНЕСКО-гийн бодлогоор жил бүрийн 10 дугаар сарын 20-ныг Олон улсын талархлын, 11 сарын 24-ыг Олон улсын уучлалын өдөр болгон дэлхий дахинаа тэмдэглэдэг нь жирийн хэрэг биш ээ!. Гэр бүлийн өдөр тутмын харилцаанд эерэг зөөлөн үг хэллэгийг хэрэглээд заншчихвал хүүхдийн хөгжил хүмүүжлийн хамгийн үр өгөөжтэй сургалт хичээл байх болно. “Мэндээс том мэдэлгүй. Мэнд хойморт оршвол мэдэл хатавчинд буй” гэдэг.
|
Бичсэн: Зочин 
2016-08-08 -